Op 15 maart 2017 zijn de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Linkse en rechtse partijen hebben allemaal hun eigen kijk op de gebruikelijke onderwerpen. Zo ook op het gebied van werk, werkloosheid, vergoedingen en verzekeringen. WerkOpFlakkee zette de punten uit de partijprogramma’s van CDA, PVV, SP, VVD, D66, PvdA, GroenLinks, ChristenUnie en SGP hierover op een rijtje in een aantal hoofdlijnen.
Gemeenschappelijke richting van de verkiezingen
Op het gebied van werk zijn de onderwerpen voor deze verkiezingen gespitst op het stimuleren van ondernemers. De route is echter per partij heel anders: de ene partij doet dit door meer contract opties toe te staan, de ander door flexibele contracten te ontmoedigen of zelfs te verbieden. De andere partij kiest voor een beloningsbeleid wanneer personeel wordt aangenomen.
Wanneer er ouderen of arbeidsparticipanten worden aangenomen dient er altijd een belastingvoordeel tegenover te staan. Langdurig zieken mogen ondernemers niet meer weerhouden om mensen aan te nemen.
Zodra men in dienst is moet als het aan linkse partijen ligt direct begonnen worden met opbouw van ontslagvergoeding. Veel partijen willen af van onderverzekering: Deelname aan pensioenopbouw en verzekeringen moeten daarom verplicht worden.
De grootste verschillen en soms zelfs tegenstellingen bevinden zich op de gebieden van belastingen en uitkeringen. Hierin wil ‘links’ traditioneel belasting naar draagkracht en minder verplichtingen voor uitkeringsgerechtigden. ‘Rechts’ kiest voor het vergroten van de kloof tussen uitkering en betaalde arbeid. Hierdoor ontstaat een vorm van beloningsbeleid waarin (betaald) werk, al dan niet in deeltijd met een deeltijd uitkering, gestimuleerd wordt.
Opvallend is de lijn die PvdA trekt richting bedrijven: enerzijds willen zij werkgevers stimuleren mensen aan te nemen, maar anderzijds willen zij ze ook op vele punten meer laten betalen voor personeel en aan belastingen. De SGP stelt zich op het gebied van “verwijtbare” mensen hard op bij deze verkiezingen: mensen die niet willen werken of ontslagen worden uit eigen schuld kunnen niet op medeleven rekenen.
Verkleinen risico voor werkgevers en de-flexen
Een van de belangrijkste punten van vrijwel alle partijen is het verkleinen van de risico’s voor werkgevers. Hierdoor moet het aantrekkelijker worden om werknemers aan te nemen. Zieke medewerkers die in loondienst zijn kosten werkgevers veel geld, waardoor zij dit risico willen beperken door te kiezen voor ZZP-ers of flexibele contracten. Vaste contracten brengen meer nadelen met zich mee dan voordelen, zo wordt geoordeeld.VVD, D66, PvdA en GroenLinks reageren hier dan ook op door minder belasting op arbeid te gaan heffen. Daarbij zijn D66 en PvdA voor een werknemersaftrek, waarbij bedrijven die mensen in dienst nemen meer belastingvoordeel genieten ten opzichte van de bedrijven die kiezen voor flexibele contracten of ZZP-ers.
Langdurig zieke werknemers
Momenteel bestaat er een verplichting voor werkgevers om werknemers bij ziekte tot twee jaar loon door te betalen. CDA en VVD willen dit verkorten.
Meer mogelijkheden voor arbeidscontracten
CDA, VVD, GroenLinks en de SGP zijn voor willen meer opties voor arbeidscontracten. Zo moet het bijvoorbeeld mogelijk zijn om een tijdelijk contract van 5 jaar af te sluiten. Hoewel het geen écht vast contract is, geeft het toch langere zekerheid. GroenLinks kiest hier voor een ontmoedigingsbeleid door hogere premies voor tijdelijke contracten te heffen.
Over flexibele zijn de meningen flink verdeeld. Zo wil de ChristenUnie de flexibele contracten in duur op laten lopen en wil VVD een flexibel contract toestaan voor degenen die dat willen. Aan de andere kant zit D66. Zij wil dat er nog maar één type contract gaat bestaan: het contract voor onbepaalde tijd. PvdA wil flexibele contracten niet helemaal in de ban doen, maar alleen toestaan voor tijdelijk werk.
Ouderen en arbeidsparticipanten helpen
Om ouderen en arbeidsparticipanten sneller een goede optie te laten zijn, pleiten CDA, VVD, D66, PvdA en ChristenUnie voor lastenverlaging voor werkgevers die meer arbeidsparticipanten of ouderen aannemen. De ChristenUnie vindt dat de overheid hier het goede voorbeeld in moet geven en meer mensen emt een arbeidsbeperking in dienst moet nemen.
Goedkope arbeidskrachten uit lidstaten Europa terugdringen
Een veelgehoord probleem is de oneerlijke concurrentie tussen Nederlandse werknemers en arbeiders uit andere Europese landen waar lonen lager liggen. Er is een groeiende markt voor uitzend- en detacheringsbureau’s die verdienen aan de goedkope krachten. CDA, SP en SGP willen deze stroom terugdringen. De SP wil tijdelijke werkvergunningen invoeren om goedkope krachten geen permanente oplossing te maken. De SGP benadert dit punt vanuit de andere hoek: zij willen de goedkope arbeidskrachten evenveel laten verdienen om oneerlijke concurrentie een halt toe te roepen. De PvdA wil het toezicht op de bureau’s verscherpen.
Andere opvallende punten
- VVD wil werkgevers de mogelijkheid geven tot verkorting van arbeidsduur als daarmee werkgelegenheid behouden blijft
- SP wil dat de kosten van externe medewerkers bij ministeries, provincies en gemeenten minder dan 10% van de totale personeelskosten omvatten
- PvdA wil strengere arbeidsinspectie
Een basisverzekering voor werknemers, ZZP-er en flexwerkers
Om kosten te verlagen worden ZZP-ers in de verleiding gebracht hun verzekering op te zeggen (of niet af te sluiten). Het idee van het CDA, PvdA, GroenLinks en ChristenUnie is om één basisverzekering voor ziekte en arbeidsongeschiktheid voor mensen in loondienst, uitzendkrachten en zzp-ers verplichten.
Verplichte pensioenregeling
Een gebruikelijk hangijzer voor de verkiezingen is de pensioenregeling en de pensioen leeftijd. Globaal gezien zijn de partijen voorstander van een persoonlijke penioenpot waarin een percentage van het inkomen ingelegd wordt.
CDA, ChristenUnie en SGP willen werknemers verplichten mee te doen aan een pensioenregeling. De SGP wil pensioensopbouw echter niet verplichten voor ZZP-ers. PvdA wil naar een collectief pensioenstelsel toe waarbij alle mensen met werk meesparen, beleggen en samen ook de risico’s delen. De werkgever moet hier meer aan gaan bijdragen.
PVV wil de AOW leeftijd verlagen naar 65 jaar en pensioenen wel indexeren. De SP is het eens met de PVV en wil de leeftijd ook omlaag naar 65 jaar. PvdA wil de AOW jaarlijks verhogen op basis van de gemiddelde loonstijging. D66 wil de leeftijd juist verhogen naar 67 jaar en vervolgens koppelen aan levensverwachting, waarbij het moment van AOW gekozen kan worden. Verder willen zij een vijfjarige ‘premievakantie’ toestaan waarbij er dus geen premie wordt betaald.
De VVD zit hier flexibeler in: zij willen een eigen keuze voor het AOW en aanvullen pensioen. Hierbij kunt u de AOW ook later in laten gaan als u langer door wilt werken. De PvdA wil meer mogelijkheden voor deeltijdpensioenen.
VVD, ChristenUnie en SGP zien wel graag dat een deel van het pensioen direct opgenomen kan worden om bijvoorbeeld een hypotheek af te betalen.
Scholingsbudget voor werkenden
Met een overschot in de ene branch en een tekort in de andere branch is (om)scholing en budgettering hiervan een belangrijk onderwerp voor de verkiezingen. Het enige puntje waarover de meningen verschillen is wie dit moet betalen. GroenLinks vindt dat de werkgevers dit moeten betalen. D66 wil het fiscaal aantrekkelijk maken voor de werknemer om geld uit te geven aan scholing en het CDA vindt dat de kosten gedeeld moeten worden.
Meer erkenning voor mantelzorg
Een van de trends bij deze verkiezingen is de zorg. Ieder belooft de zorg meer geld. Een ander type zorg die niet breed uitgemeten wordt, maar wél opgenomen wordt in partijprogramma’s is mantelzorg. De mantelzorgboete (kostendelersnorm) is een korting op de AOW in het geval ouderen met AOW bij hun kinderen inwonen, waardoor er meer zorg kan worden verleend, maar minder inkomsten zijn. Het CDA is voor mantelzorgvergoeding via belastingvoordeel voor kinderen, ouders, grootouders en mantelzorgers die verlof opnemen om de zorg beter te kunnen combineren met het werk. De SP, PvdA en GroenLinks willen de korting van de AOW in zijn geheel afschaffen.
Vrijwilligerswerk en uitkeringsgerechtigden
Veel stellingen focussen zich op uitkeringen en de WW. Het CDA spreekt zich ook uit over vrijwilligerswerk: zij willen dit ondersteunen door regels voor vrijwilligers en verenigingen te schrappen en regels voor onkostenvergoeding te versoepelen. Ook wil zij een maatschappelijke dienstplicht voor jongeren om vrijwilligerswerk te doen. De ChristenUnie vindt dat vrijwilligerswerk niet ten koste mag gaan van een uitkering. Hierdoor zouden potentieel veel meer vrijwilligers beschikbaar komen.
WW
Voor mensen in de WW wil het CDA een vrijstelling geven van de sollicitatieplicht voor werkzoekenden boven de 60 jaar die structureel en gedurende meerdere dagen per week vrijwilligerswerk doen of mantelzorg bieden. De VVD wil de sollicitatieplicht ook opheffen voor specifieke werkzoekenden, maar juist voor mensen die een opleiding volgen die hen klaarstoomt voor een baan. PvdA wil de sollicitatieplicht in de WW compleet afschaffen. D66 wil geen plichten opheffen, maar wil bij de WW aanvraag juist direct kijken of bijpassende (om)scholing voor de aanvrager kan helpen om een arbeidsmarkttekort elders op te vullen.
Als het aan de VVD ligt wordt de werkloosheidsuitkering de eerste 3 maanden verhoogd en de looptijd verkort van 24 naar 18 maanden om mensen te stimuleren in hun zoektocht naar een nieuwe baan. Verder dient er meer persoonlijk contact te zijn tussen werklozen en het UWV en moet het mogelijk zijn om gedeeltelijk aan het werk te gaan met gedeeltelijk behoud van uitkering. De SGP is vrij uitgesproken over uitkeringsgerechtigden: Zij wil de lengte van de uitkering van de WW koppelen aan het arbeidsverleden zonder een basisuitkering van 3 maanden en deze in het tweede jaar geleidelijk verlagen. Tevens willen zij dat mensen die aantoonbaar niet willen werken, worden gekort op hun uitkering. Indien de ontvanger niet in Nederland woont, dient de uitkering te worden afgestemd op het prijspeil van het land van inwoning. Verder wil de SGP mantelzorg als maatschappelijke tegenprestatie erkennen. De SP wil de tegenprestatie in zijn geheel afschaffen. De VVD wil de tegenprestatie juist behouden en op gemeentelijk niveau het aanvullend inkomensbeleid aan banden leggen zodat betaald werk een stijging in inkomsten betekent.
Gelijke kansen en ouderschapsverlof
Met legio onderzoeken naar (on)gelijke kansen op de arbeidsmarkt is het logisch dat partijen dit opnemen in hun programma. De partijen die die expliciet vermelden hier voor te zijn, zijn (uiteraard) D66 en GroenLinks.
Geen onderwerp leent zich echter zo goed voor exacte getallen als het ouderschapsverlof en voornamelijk voor vaders. Op een rijtje de partijen die concreet zijn hierin:
- D66: vaders, meemoeders en adoptieouders moeten 12 weken ouderschapsverlof op kunnen nemen tegen 70% loon in de eerste 6 maanden na geboorte of toekenning van een adoptiekind
- PvdA: vaderschapsverlof moet verlengd worden naar 3 maanden
- GroenLinks: Kraamverlof voor vaders en meemoeders naar 4 weken. Betaald ouderschapsverlof voor vaders en meemoeders voor 2 maanden.
- ChristenUnie wil het zwangerschaps- en bevallingsverlof verlengen naar 20 weken en het vaderschapsverlof naar 10 dagen
Belastingen
De PVV wil de inkomstenbelasting in zijn algeheel verlagen. CDA wil naar twee belastingtarieven: één voor de lage inkomens en één voor de hoge inkomens. De VVD wil (evenals de PvdA en de ChristenUnie) belastingen op werk verlagen zodat het verschil tussen werken en uitkeringen wordt vergroot en werken daarmee meer loont. De PvdA heeft historisch gezien de meeste stellingen op dit gebied. Evenals GroenLinks wil zij belasting naar verzamelinkomen en lagere- en middeninkomens minder belasting laten betalen. Daarbij willen zij de belastingen op werk verlagen, maar dit op kapitaal juist verhogen, waardoor bedrijven met “spaargeld” meer belasting moeten gaan betalen. Tevens moet de vennootschapsbelasting verhoogd worden. Als laatste willen zij het financiële verschil tussen zwart werk en wit werk aanpakken.
Inkomsten
Er is veel te doen om het minimumloon. GroenLinks wil ‘gewoon’ loonstijging voor werknemers. De SP wil het minimumloon, het sociaal minimumloon, de wajong uitkering de bijstand én de AOW met 10% verhogen. Het minimumjeugdloon moet worden afgeschaft vanaf 18 jaar en verhoogd voor mensen tussen 15 en 18 jaar. D66 vaart een andere koers en wil in CAO’s vastleggen dat loonstijging wordt gekoppeld aan prestaties en niet aan leeftijd. Verder willen zij een vitaliteitsregeling in plaats van een seniorenregeling. De SGP wil dat het loon van ouderen aansluit bij hun inzet, mogelijkheden en beschikbaarheid.
De PvdA heeft compleet afwijkende punten: zij wil hogere salarissen in de publieke sector en politiek, een minimumloon instellen voor ZZP’ers, inclusief compensatie voor sociale verzekeringen en een minimum stagevergoeding om uitbuiting van stagiairs tegen te gaan.
Ontslag
Wat betreft ontslag gaat het over twee onderwerpen: ontslagvergoeding en het ontslagproces. Wat betreft ontslag willen de VVD en D66 het ontbinden van arbeidscontracten eenvoudiger maken. Over de opbouw van ontslagvergoeding en de voorwaarden lopen de meningen uiteen:
- SP: De ontslagvergoeding moet al na 1 maand in werking gesteld worden en de vergoeding moet verhoogd worden van 1/3e naar 2/3e van het maandsalaris per gewerkt jaar
- D66: De opbouw van ontslagvergoeding moet direct starten. Daar staat wel tegenover dat deze vergoeding gebruikt moet worden voor de stap naar een nieuwe baan.
- PvdA: De opbouw van ontslagvergoeding moet direct starten.
- GroenLinks: flexwerkers hebben ook recht op ontslagvergoeding
- ChristenUnie: de transitievergoeding moet verplicht worden ingezet voor opleiding of begeleiding naar een nieuwe baan.
Buiten deze stellingen trekt de SGP een harde lijn en wil zij de rechter meer bevoegdheid geven om ontslagvergoeding te beperken wanneer het ontslag overwegend aan de werknemer te wijten valt.
Decentralisering
Een trend van de laatste jaren en derhalve ook deze verkiezingen is decentralisering: de overheid wil minder regelgeving op landelijk niveau en de gemeenten dit meer laten regelen. GroenLinks is hier voornamelijk voorstander van. De PvdA en SP willen de gemeenten meer taken geven op het gebied van werk en re-integratie: SP wil iedereen die zonder baan zit in aanmerking laten komen voor ondersteuning en begeleiding naar een volwaardige baan. Re-integratie vinden zij een taak voor de gemeente. De PvdA wil een regionale arbeidsmarkt bevorderen waarin overheid, onderwijs en ondernemers samenwerken. Dit is iets wat op dit moment actief wordt opgezet op Goeree-Overflakkee onder de naam ‘GO-Markt’.
De VVD wil de gemeenten voornamelijk meer geld geven voor bijzondere bijstand zodat zij mensen kunnen ondersteunen die de dupe worden van een negatieve stapeling van verandering in wet- en regelgeving.
Overige opmerkelijke standpunten
- Kunstenaars zullen de PVV mijden: De PVV wil geen geld naar kunst en cultuur. De SP wil hier juist meer geld voor vrijmaken.
- SP wil dat schade als gevolg van een staking niet mag worden verhaald op werknemers
- SP wil dat specialisten in ziekenhuizen in loondienst gaan werken
- SP wil zorgen dat werknemers in de visserij voldoende inkomen hebben
- VVD en SP zijn voor kennismigratnen. VVD wil deze op basis van punten scoren: hoe groter de mogelijke bijdrage aan de Nederlandse economie, hoe groter de kans om hier als kenniswerker aan de slag te kunnen.
- PvdA wil 100.000 nieuwe banen in de publieke sector creëren
- PvdA wil overheden verplichten 25.000 werkplekken aan te bieden aan mensen met een arbeidsbeperking en voor bedrijven zelfs 100.000. Verder wil ze voor 30.000 mensen die niet regulier aan het werk kunnen nieuwe beschutte werkplekken.
- PvdA wil de startersaftrek voor bedrijven omzetten in een aanname bonus
- PvdA wil een vierdaagse werkweek met werkdagen van 9 uur als recht verankeren in de wet
- PvdA wil de arbeidskorting voor werknemers die in de doelgroep Sociale Werkvoorzieningsschap vallen afschaffen
- GroenLinks wil dat de overheid loonsverhoging geeft aan politieagenten, leerkrachten en werkenden in de zorg.
- GroenLinks wil werknemers zeggenschap geven bij hun werkgever. Flexwerkers mogen zich ook verkiesbaar stellen voor de ondernemingsraad.
- ChristenUnie wil kortere werktijden en functieverlaging voor ouderen die doorwerken mogelijk maken.
Verkiezingsprogramma nalezen?
Als u de programma’s voor de verkiezingen nog eens wilt bekijken: